TOTAL DİZ PROTEZİ VE TOTAL KALÇA PROTEZİ

Total Diz Protezi nedir ?

Total diz protezi (Dize platin takılması), aşınmış olan eklem yüzlerinin, metal ve polietilen malzemeden yapılmış malzemelerle, ağrısız eklem hareketi için tasarlanmış özel parçalar ile kaplanarak yapay eklem oluşturulmasıdır.

Kime Total Diz Protezi uygulanır?

Diz kkıkrdak harabiyeti nedeniyle, halk arasında sıvı tükenmesi olarak nitelenen, istirahat, ilaçlar, bastonkullanımı ve eklem içi enjeksiyonlar gibi tedavi yöntemleri uygulanmış olmasına rağmen diz ağrıları kontroledilemeyen, yürüme, merdiven çıkma gibi günlük yaşam aktiviteleri ileri derecede kısıtlanmış ve eklemkıkırdağında harabiyetin fazla olduğu hastalarda total diz protezi uygulanır. Hastanın 60-80 yaşları arasında olması tercih edilir, ancak romatoid artrit ve osteonekroz gibi bazı özel durumlarda daha erken yaşlarda da protez yapılabilir.
Total Diz Protezi nasıl yapılır?

Hastanın yaş ve genel sağlık durumuna göre belden genel anestezi veya uygun bölgesel anestezi yapıldıktan sonra, dizin önünden yapılan bir kesi ile diz eklemine ulaşılır. Eklemi oluşturan üç kemiğin (femur, tibia ve patella) birbirlerine temas eden yüzlerindeki aşınmış kıkırdak dokusu, ince bir kemik tabakası ile birlikte kesilerek çıkartılır, sonra seçilen protez parçaları, kemik çimentosu (polimetil metakrilat) adı verilen bir dolgu maddesi kullanılarak, hazırlanan kemik yüzeylere tutturulur. Böylece eklem yüzleri, metal ve plastikten yapılmış parçalarla yeniden kaplanmış olur. Ameliyat 1-2 saat arasında sürer. Ameliyat sonrası ağrı kontrolü için sıklıka epidural (belden yerleştirilen) veya damar yoluyla ilaç veren ağrı pompaları kullanılır. Ertesi gün diz hareketlerine başlanır ve yardımla ayağa kalkılır. Oda ve koridor içinde rahat yürüyebilir hale geldiğinizde hastaneden taburcu olabilirsiniz. Bu süre, hastadan hastaya çok farklılık göstermekle birlikte 3 ile 7 gün arasında değişebilir.
Total Diz Protezi ameliyatı sonrası ne beklemeliyim?

Total diz protezi yapılan hastaların %90’ından fazlasında diz ağrılarında belirgin bir azalma ve yürüme/merdiven inip çıkma gibi günlük yaşam aktivitelerini yapmada belirgin bir iyileşme elde edilir. Hastaneden taburcu olduğunuzda bir destek kullanarak, ev içinde yürüyüş yapma imkanınız olacaktır. Ağrınızın belirgin olarak düzelmesi ve bağımsız sokağa çıkmanız, her hasta için farklı olmakla birlikte 4 ila 8 hafta arasındadır. Total diz protezi sonrası koşma, sıçrama gerektiren sporlar ve ağır işlerin yapılması uygun değildir, bu tip aktiviteler protezin ömrünü kısaltacaktır. Yürüyüş, golf, yüzme gibi zorlayıcı olmayan sporlar yapılabilir. Araba kullanmakta bir mahsur yoktur.

Cerrahiden önce bacağınızda var olan eğrilik ve şekil bozuklukları da ameliyat sırasında düzeltilir, bu diz protezinin ömrünü uzatacaktır. Ancak özellikle kilolu hastalarda, bu hareket açıklığı daha azdır. Ortalama hareket açıklığı 115 derece civarındadır, bu nedenle diz protezi sonrası yere tam çömelmek veya namaz kılmak sıklıkla mümkün değildir. Son yıllarda, diz hareket açıklığını artıran teknikler ve tasarımlar uygulanıyor olsa da, hastaların ayaklarını altlarına alıp oturmaları diz protezinin uzun süreli sağ kalımı açısından sakıncalı olabilir.
Total Diz Protezi sonrası manyetik rezonans görüntülemesi (MR) yapılabilir mi?

Modern total diz protezlerinin çoğu MR uyumlu bir metal olan krom kobalt alaşımından imal edilir. Her ne kadar dizin yakın komşuluğundaki dokular görüntülenemese de, başka bir bölgenin MR’ının çekilmesinde bir sorun yaşanmaz. 1990’dan önce yerleştirilmiş olan bir diz proteziniz var ise, MR uyumu açısından markası veya metal alaşımını doktorunuza danışmanız uygun olur.

Total Diz Protezi kaç yıl dayanır?

Total diz protezini oluşturan metal ve plastik parçalar, hareket sırasında ortaya çıkan sürtünmeye bağlı olarak zaman içinde aşınır. Aşınma ile ortaya çıkan ve gözle görülmeyecek kadar küçük metal ve plastik parçalarına karşı vücudun cevabı ile diz protezinin parçaları tutunduğu kemikten ayrılıp gevşeyebilir. Uygun cerrahi teknik ve modern protez tasarımları kullanılarak yapılan diz protezlerinin ömrü günümüzde 15-20 yıla kadar uzamıştır.

Gevşeyen diz protezleri, çoğu hastada ikinci bir ameliyat ile çıkartılıp yeniden protez yerleştirilebilir, ancak ikinci protezin ömrü, ilki kadar uzun değildir. Aşınma, gevşeme gibi sorunlara erken tanı koymak amacıyla, yakınmanız olmasa bile düzenli aralıklarla muayene ve röntgen incelemeleri ile diz protezinizin kontrol edilmesi uygundur. Doktorunuz size ne zaman aralıklarında kontrole geleceğinizi belirtecektir.

Hangi komplikasyonlar görülebilir?

Total diz protezi ameliyatından sonra görülen ciddi komplikasyonlar çok düşük oranda ortaya çıkar. En sık görülen sorun, bacağınızdaki kan akımının yavaşlamasına bağlı olarak toplar damarlarınızda pıhtı oluşmasıdır (derin ven trombozu). Ameliyattan sonra sonra kanı sulandıracak ilaçlarla koruyucu tedavi uygulanır. Bu tedavi, gerektiğinde 20 güne kadar uzatılabilir. Ameliyat sonrasında erken dönemde diz hareketi ve yürüyüşlere başlamak ve hareketsiz kalmaktan kaçınmak, bu riski azaltacaktır. Total diz protezinden sonra, enfeksiyon yani protezin iltihaplanması % 0.1 ile %2 arasında görülür. Vücudun başka bir yerinde (ör. İdrar yolunda, dişlerde) enfeksiyon olması, şeker hastalığı ve başka kronik hastalıkların varlığı bu riski artırabilir. Ameliyat öncesinde vücudun başka bir yerinde olabilecek enfeksiyonların tedavisi gereklidir. Ameliyat sırasında koruyucu antibiyotik tedavisi yapılır ve cerrahi sırasında özel önlemler alınarak enfeksiyon riski azaltılır. Total diz protezinde enfeksiyon gelişirse, tekrarlayan cerrahiler, protezin çıkartılıp antibiyotik tedavisi ve belirli bir süre sonra tekrar yerleştirilmesi gibi işlemler gerekli olabilir. Yukarıda sayılanların dışında, yara iyileşmesi sorunları, damar veya sinir yaralanmaları, protezin bazı parçalarının yerinden çıkması, protez çevresi kırıklar, protezin kendisinde kırıklar gibi komplikasyonlar görülebilir ancak bunlar çok nadirdir.

Total diz protezi sonrası enfeksiyondan korunmak için ne yapılmalıdır?

Düşük te olsa, kana karışan bakterilerin diz protezinize ulaşarak oraya yerleşmesi ve enfeksiyon oluşturması riski vardır. Protez ameliyatından sonraki ilk iki yıl içinde diş veya idrar yolları ile ilgili bir cerrahi işlem geçirecekseniz, mutlaka öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekir. Özellikle diş çekimi, taş temizliği ve kanal tedavisi gibi işlemlerden bir saat önce uygun bir antibiyotik ile enfeksiyondan korunma önemlidir. Antibiyotiğin dozu ve süresi için mutlaka ortopedi doktorunuza danışmanız uygun olacaktır. Ayrıca ayak bakımına dikkat etmeniz, ayak ve tırnak enfeksiyonu bulguları ortaya çıkarsa ortopedi doktorunuzu bilgilendirmeniz gerekir.
Total kalça protezi nedir ?

Total kalça protezi, kalça eklemi ileri derecede harap olmuş hastalarda, kireçlenen eklemin yapay bir eklemle değiştirilmesi ameliyatıdır. Kalça protez kobalt krom veya titanyumdan imal edilen ana parçalar ile bunların eklemleştiği yerde plastik, metal veya seramik ara parçalardan oluşur. Kalça protezi kemiğe iki şekilde tutturulabilir. Kemik sıkılığı zayıf ileri yaştaki hastalarda, protez kemik çimentosu adı verilen bir dolgu maddesi ile kemiğe tespit edilir. Bu tip protezlere çimentolu kalça protezi adı verilir. Kemik sıkılığı iyi olan daha genç hastalarda ise, üzeri gözenekli bir madde ile kaplanmış olan protezler, kemiğin içine çok sıkı bir şekilde yerleştirilir ve sonrasında vücudun kemiği, protezin üzerindeki gözeneklerin içine ilerleyerek tespiti sağlar. Bu tip protezlere çimentosuz kalça protezi adı verilir.
Total Kalça Protezi kime yapılır?

Kalça eklemi artrit, kalça çıkığı, kırık ya da damarlanma bozukluğuna bağlı olarak ileri derecede hasar görmüş kişilerde, diğer tedavi yöntemleri (ilaçlar, fizik tedavi, eklem içi enjeksiyonlar, baston kullanımı) ile sonuç alınamazsa kalça protezi uygulanır. Günlük yaşam aktivitelerini engelleyen şiddetli ağrı, hareket kısıtlılığı ve kısalık durumlarında kalça protezi en iyi tedavi seçeneğidir. Hastanın 60 yaşın üzerindeki olması tercih edilir, ancak gerekli olduğu durumlarda (ör. romatoid artrit) daha genç hastalarda da uygulanabilir. Eskiden çok daha büyük kesilerle ve büyük kas gruplarını zedeleyecek şekilde yapılan girişimler, günümüzde daha küçük kesiler ve kalça çevresi yumuşak dokulara özen göstererek yapılabilmektedir. Bu da ameliyat sonrasında günlük yaşam aktivitelerine dönüşü kolaylaştırmıştır. Ameliyat sonrası ağrı kontrolündeki gelişmeler sayesinde hastaneden kalma süreleri kısalmıştır.

Total Kalça Protezi ne kazandırır?

Kalça protezi ameliyatı sonrasında, hastaların çok büyük bir kısmında kalça ağrıları tamamen geçer, yürüme merdiven inip çıkma gibi günlük yaşam aktivitelerinde belirgin iyileşme sağlanır. 2-3 cm arasındaki bacak kısalıkları giderilebilir. Protez sonrası koşma, sıçrama gibi aktiviteleri ve ağır işleri yapmanız uygun değildir. Bunlar protezin erken aşınmasına yol açacaktır. Protez sonrasında özellikle ilk 6 ayda alçak sandalyelere oturmak ve bacak bacak üstüne atmak uygun değildir. Ömür boyu yer sofrasına ve alaturka tuvalete oturmamanız gerekir. Bu gibi aşırı hareketler kalça ekleminin yerinden çıkmasına ve tekrarlayan ameliyatlara sebep olabilir. Namaz kılıyorsanız, bunu sandalyede oturarak yapmanız gerekir. Ameliyattan 6-8 hafta sonra araba kullanabilirsiniz ancak, sürücü koltuğunun yüksek olması ve kalça ekleminin aşırı bükülmemesi gerekir. Bu konuda doktorunuz size bilgi verecektir. Altı hafta süreyle yatarken bacaklarınızın arasında bir yastık olmalıdır. Bu kısıtlamalardan bazıları, yeni tasarımlı ve büyük baş yapısına sahip kalça protezleri için geçerli olmayabilir. Protez ameliyatından 6 hafta sonra yüzme, golf, yürüyüş gibi sporlar yapabilir, egzersiz bisikleti kullanabilirsiniz. Tenis, futbol, basketbol gibi sporlar uygun değildir.

Total Kalça Protezinin bir ömrü var mıdır?

Total kalça protezini oluşturan parçalar, hareket sırasında ortaya çıkan sürtünmeye bağlı olarak zaman içinde aşınır. Aşınma ile ortaya çıkan ve gözle görülmeyecek kadar küçük metal ve plastik parçalarına karşı vücudun cevabı ile protezler tutunduğu kemikten ayrılır. Bu da ağrılı protez gevşemesine yol açar. Uygun cerrahi teknik ve modern protez tasarımları kullanılarak yapılan kalça protezlerinin ömrü günümüzde 15-20 yıla kadar uzamıştır. Yeni geliştirilen seramik ve metal ara yüzlü kalça protezlerinde bu sürenin daha uzun olması beklenmektedir. Aşırı kilo ve tekrarlayan zorlayıcı aktiviteler aşınmayı artıracağı için protezin ömrünü kısaltacaktır. Gevşeyen protezler, çoğu hastada ikinci bir ameliyat ile çıkartılıp yeniden kalça protezi yerleştirilebilir, ancak ikinci ameliyat daha zordur, daha büyük protezlerin kullanımını gerektirir ve ikinci protezin ömrü, ilki kadar uzun değildir.
Kalça Protez Ameliyatım nasıl olacak?

Total kalça protezi genel veya epidural (belden uyuşturma) anestezi ile yapılabilir. Ameliyat 2 saat civarında sürer. Ameliyat sonrası ağrıyı engellemek için epidural veya damar yolundan takılan ağrı pompaları kullanılır. Ameliyat sırasında ve sonrasında kaybettiğiniz kan için damar yoluyla kan verilebilir. İlk birkaç gün, bacaklarınızın arasına V şeklinde bir yastık yerleştirilebilir. Ayıldıktan sonra solunum egzersizleri başlanır. Ameliyattan sonraki günde ayağa kaldırılırsınız. Bir yürüteç veya koltuk değneği kullanarak kısa mesafeleri yürüyebilirsiniz. Alçak yerlere oturmanız uygun olmadığı için, hastanede ve evde tuvalet yükseltici cihazlar kullanmanız gerekir. Doktorunuzun önerilerine uygun olarak belirli bir süre ameliyatlı bacağınıza tam yük vermekten kaçınmak gerekli olabilir. Hastanede kalış süresi 3-7 gün arasındadır. Taburcu olduktan sonra, size önerilen egzersizleri evde yapmanız çok önemlidir. Bacaklarınızda kan pıhtısı oluşmasını engellemek için kan sulandırıcı ilaçları hastaneden çıktıktan sonra da bir süre kullanmanız gerekli olabilir.

Ameliyattan sonra kaçının!!
• En az 8 hafta süreyle bacak bacak üstüne atmayın
• Otururken öne eğilip yerden bir şey almayın
• Dizlerinizi kalça hizasından yukarıya kaldırmayın
• Alaturka tuvalete oturmayın
• Oturup kalkarken öne aşırı eğilmeyin

Total kalça protezi sonrası hangi komplikasyonlar olabilir?

Total kalça protezi ameliyatından sonra görülen ciddi komplikasyonlar çok düşük oranda ortaya çıkar. En sık görülen sorun, bacağınızdaki kan akımının yavaşlamasına bağlı olarak toplar damarlarınızda pıhtı oluşmasıdır (derin ven trombozu). Bunu önlemek için cerrahiden sonra kanı sulandıracak ilaçlarla koruyucu tedavi uygulanır. Bu tedavi, gerektiğinde 20 güne kadar uzatılabilir. Ameliyat sonrasında erken dönemde yürüyüşlere başlamak ve hareketsiz kalmaktan kaçınmak, bu riski azaltacaktır. Varis çorabı kullanımı faydalı Total kalça protezinden sonra, enfeksiyon yani protezin iltihaplanması %0.1 ile %1.5 arasında görülür. Vücudun başka bir yerinde (ör. İdrar yolunda, dişlerde) enfeksiyon olması, şeker hastalığı ve başka kronik hastalıkların varlığı bu riski artırabilir. Ameliyat öncesinde vücudun başka bir yerinde olabilecek enfeksiyonların tedavisi gereklidir. Ameliyat sırasında koruyucu antibiyotik tedavisi yapılır ve cerrahi sırasında özel önlemler alınarak enfeksiyon riski azaltılır. Kalça protezinde enfeksiyon gelişirse, tekrarlayan cerrahiler, protezin çıkartılıp belirli bir süre sonra tekrar yerleştirilmesi gibi işlemler gerekli olabilir. Total kalça protezi sonrası, protezin yerinden çıkması %5-8 arasında görülür. Ameliyat sonrası özellikle ilk 6 hafta boyunca belirli hareketlerden kaçınılması çok önemlidir. Cerrahi teknikler ve protez tasarımındaki gelişmeler ile birlikte çıkık oranları eski yıllara oranla azalmıştır. Ameliyat sırasında bacaklar arasında boy eşitsizliğini gidermek için özel önlemler alınır. Ancak bazı durumlarda, kalçadaki yumuşak doku dengesini sağlamak ve çıkık riskini engellemek için bacak boyu uzatılması gerekli olabilir. 2 cm’e kadar olan uzunluk farkları vücut tarafından dengeleneceği için sorun yaratmaz. Gerekirse ayakkabı içine yükseklik yerleştirilerek sorun giderilebilir. Yukarıda sayılanların dışında, yara iyileşmesi sorunları, damar veya sinir yaralanmaları, protezin bazı parçalarının yerinden çıkması, protez çevresi kırıklar, protezin kendisinde kırıklar gibi komplikasyonlar görülebilir ancak bunlar çok nadirdir.

Total kalça protezi sonrası enfeksiyondan korunmak için ne yapmalıyım?

Düşük de olsa, kana karışan mikropların kalça protezinize ulaşarak oraya yerleşmesi ve enfeksiyon oluşturması riski vardır. Kalça protezi ameliyatından sonraki ilk iki yıl içinde diş veya idrar yolları ile ilgili bir cerrahi işlem geçirecekseniz, mutlaka öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekir. Özellikle diş çekimi, taş temizliği ve kanal tedavisi gibi işlemlerden bir saat önce uygun bir antibiyotik ile enfeksiyondan korunma önemlidir. Antibiyotiğin dozu ve süresi için mutlaka ortopedi doktorunuza danışmanız uygun olacaktır. Ayrıca ayak bakımına dikkat etmeniz, ayak ve tırnak enfeksiyonu bulguları ortaya çıkarsa ortopedi doktorunuzu bilgilendirmeniz gerekir.

 Op. Dr. Fecri ÇİFTLİK